-1- تاريخچه، كليات و تعاريف رشد و توسعه اقتصادي ص 11-14

مقوله توسعه اقتصادي تا قبل از دهه 1940 ميلادي به صورت پراكنده مورد مطالعه و بررسي قرار مي‌گرفت اما پس از جنگ جهاني دوم به طور جدي و به صورت شاخه‌اي مجزا از علم اقتصاد به عنوان «اقتصاد توسعه» مطرح گرديد.

1-1-1- دلايل توجه به توسعه اقتصادي[1]:

1- پس از خاتمه جنگ جهاني دوم، كشورهاي درگير جنگ كم و بيش با ويراني‌‌ها و نابساماني‌‌هاي اقتصاديي، سياسي و اجتماعي رو به رو بوده‌اند [به جز كشور آمريكا كه درگير جنگ بود اما از نظر جغرافيايي فاصله زيادي با صحنه درگيري‌‌ها داشت] تقريباً تمام كشورهاي درگير با ويراني‌‌ها و نابساماني‌‌ها روبه رو شدند. لذا انديشمندان براي جبران فرصت‌‌هاي از دست رفته و خسارت‌‌هاي وارده و چاره انديشي براي اقدامات مؤثر و جبران خسارت‌‌ها به ارائه نظرات مختلف پرداختند.

2- بسياري از كشورهاي مستعمره و نيمه مستعمره با پيدايش نهضت‌‌هاي استقلال‌طلبانه در گوشه و كنار جهان، به استقلال دست يافتند. اين گونه كشورها با آثار شوم استعمار به ويژه پديده عقب‌ماندگي روبه رو بوده و در جهان داراي موقعيت ناپايدار از نظر سياسي، اقتصادي در عرصه جهاني بوده اند.

3- تلاش در جهت يافتن علل عقب‌ماندگي و كاهش فاصله و اختلاف فاحش برخي كشورها با كشورهاي توسعه يافته و همچنين راه‌حل‌‌هاي اساسي به منظور حل مشكلات متعدد ومعضلات اجتماعي مانند بيكاري، بي سوادي، فقر و گرسنگي، رشد زياد جمعيت صورت پذيرفت. دلايل فوق عمده‌ترين دلايل توجه به بحث توسعه اقتصادي محسوب مي‌شوند، اما در اينجا سؤال مهمي پيش مي‌آيد آيا الگوها و روش‌‌ها و تئوري‌‌هاي كشورهاي غربي و توسعه يافته براي همه كشورها مورد قبول و مورد استفاده خواهد بود.

«گونار ميردال» دانشمند معروف و نظريه‌پرداز توسعه به اين پرسش چنين پاسخ مي‌گويد: «كشورهاي توسعه نيافته نبايد تئوري‌‌هاي به ارث رسيده از كشورهاي پيشرفته و غربي را به صورت پيش‌فرض قبول كنند بلكه آنها را بايستي بازسازي كرده و با توجه به شرايط ع و اقتصادي خود را در راستاي منافع و منطبق با مشكلاتشان به كار گيرند». در اينجا چند نكته مهم لازم است توضيح داده شود:

نكته اول: از يك سو نظام نابرابر بين المللي و از سوي ديگر علل و عوامل خارجي باعث شده است تا شرايط و اوضاع زندگي در بسياري از كشورهاي توسعه نيافته و در حال توسعه وخيم باشد. مطابق آخرين آمارهاي سازمان ملل متحد: بيش از 70درصد جمعيت جهان از عقب‌ماندگي رنج مي‌برند. بيش از 50% مردم جهان زير خط فقر به سر مي‌برند. همچنين بيش از 3ميليارد نفر از جمعيت جهان با روزي كمتر از 2دلار زندگي مي‌كنند رشد بالاي جمعيت در كشورهاي توسعه نيافته موجب عقب‌ماندگي بيشتر اين كشورها شده است. موفقيت‌‌هاي تكنولوژيكي جهان پيشرفته باعث شكاف بين كشورهاي توسعه نيافته و توسعه يافته شده است.

نكته دوم: هريك از كشورهاي توسعه نيافته از شرايط سياسي، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي متفاوتي برخوردارند.لذا ممكن است راه حل پيشنهادي براي يك كشور مناسب، ولي براي كشورهاي ديگر چندان مفيد واقع نگردد لذا در اين زمينه نمي توان يك فرمول كلي ارائه داد.

1-1-2- مفهوم رشد اقتصادي: معناي لغوي كلمه رشد، بزرگ شدن و افزايش است، كه مي‌تواند براي مثال بيانگر افزايش وزن، قد، مقدار و … باشد. رشد يك مفهوم كمي است. به عبارت ديگر رشد تغييرات كمي در يك متغير را بيان مي‌كند. براي مثال: رشد جمعيت يعني افزايش در تعداد جمعيت مورد نظر است. به طور مختصر رشد عبارت است از افزايش توليد ناخالص ملي يك كشور در يك دوره زماني معين. رشد اقتصادي به دو نوع تقسيم مي‌شود: 1- رشد درون زا 2- رشد برون زا

رشد برون‌زا: رشدي است كه بر اساس مواهب خدادادي مانند نفت باشد.